محورهای بررسی یک حدیث چیست؟

آیا همه احادیث از اهمیت یکسانی برخوردارند؟

میزان و نقش عقل در بررسی حدیث چیست؟

آیا مردم باید مستقیم به احادیث مراجعه کنند چون امامان حدیث را برای مردم می گفتند؟؟!!

حدیث شناسی

--------------------------------------------------------------------------------
در بررسی یک حدیث سه جهت لازم است:
1- صحت صدور2- جهت صدور3- دلالت

اما توضیح:
صحت صدور: در قدم اول وقتی با یک حدیث مواجه میشویم باید بررسی کنیم که آیا واقعا این جمله حدیث است و معصوم آن را گفته یا اینکه توطئه جاعل و دروغگویی است. برای بررسی این امر ملاک های متفاوتی وجود دارد که از جمله آنها

1-بررسی کسانی که در سند حدیث هستند و آنها واسطه در شنیدن حدیث هستند.
2-مقایسه محتوای حدیث با مضامین قرآنی
3-مقایسه محتوای حدیث با دیگر احادیث و مطالب دینی
4-و ...

جهت صدور: ممکن است علیرغم اینکه معصوم جمله ای را گفته باشد ولی محتوای آن درست نباشد. در واقع این امر به تقیه باز می گردد. مثل اینکه امام به علم غیبی می داند که برای یکی از شیعیان جاسوس گذاشته اند تا به محض دیدن و اثبات شیعه بودن او ، او را بکشند.

امام در این جا به آن شیعه می گوید مانند سنی ها نماز بخوان نه به طریقه شیعه.
در این جا منظور این نیست که نماز صحیح همان نماز سنی هاست بلکه مصلحت حفظ جان آن شیعه اقتضاء کرده که او به شیوه سنی ها نماز بخواند.

دلالت: شاید سخت ترین مرحله بررسی و بحث درباره یک حدیث فهمیدن معنای کامل و درست آن باشد.

اما آنچه گفته شد امری تخصصی است و هر کسی (به دلیل ضیق وقت یا ...) نمیتواند آنها را انجام دهد پس باید:

به قول متخصصین فن اعتماد کرد. مثلا وقتی یک مرجع تقلید در زمینه ای فتوا می دهد یعنی جمله ای را بیان می کند که خلاصه بررسی تمام احادیث و ایات در آن مورد است. پس اگر حدیثی در فتوا ظهور نیافت می توان آن را رها کرد.

 درجه اهمیت متفاوت احادیث

--------------------------------------------------------------------------------
 مسائلی که در شناخت و عقیده به دین تاثیر دارد همه در یک سطح نیستند. و از درجه و اهمیت یکسانی برخوردار نیستند. مثلا اعتقاد به امام زمان (عج) و اینکه روزی ظهور خواهد نمود با اعتقاد به اینکه امام زمان در روز جمعه ظهور خواهد نمود در یک درجه  نیست .

به طور مثال اگر یک عالم بزرگوار و مورد اعتمادی به من بگوید شاید امام زمان در روز پنج شنبه ظهور کند و ادعا کند چند روایت در این باره داریم شاید من به  راحتی حرف او را قبول کنم. اما اگر او هر چقدر بزرگوار و باسواد باشد و به من بگوید امام زمان ظهور نخواهد کرد هرگز قبول نمی کنم. مگر اینکه ...!!!

همانطور که می دانیم اگر کسی امری از ضروریات دین را انکار کند کافر است. یعنی مطلبی که صددرصد دین قائل به آن است . اما مسائل بسیاری است که حتی علمای بزرگوار شیعه نیز در آن اختلاف دارند و در بعضی موارد ممکن است مساله ای انکار شود . اما هیچ خدشه ای به ایمان انکار کننده وارد نشود.

پس در نظر داشته باشیم که در اصول عقاید باید وسوسه بسیار به خرج داد. و انسان تا مطمئن نشده نباید دین را قبول کند. (البته این مطلب اشتباه نشود با اینکه کسی عقلش در مقابل حقانیت دین تسلیم شده اما دل او دنبال بهانه می گردد که اصلا نباید به این ندای شیطانی گوش داد.)

اما بعضی از جزئیات را که با اشکال مواجه هستند میتوان به راحتی از کنار آنها عبور کرد. مثل اینکه بگویند قاتل امام زمان یک پیر زنی است که ریش دارد!!!؟؟؟

در این مسائل برای آنها که حوصله مطالعه و تحقیق را ندارند بهترین کار سکوت است. چرا که شاید معنای درستی داشته باشد ولی به ذهن ما خطور نمیکند.
مثل اینکه گفته شده در آخر الزمان می توان تخم مرغی را که در شرق هست به راحتی در غرب دید. برای کسی که 300 سال پیش زندگی می کرد این مطلب قابل تصور نبود اما امروز که تلویزیون هست راحت می توان معنای آن را فهمید.

نمونه دیگر آن اینکه روایاتی داریم که در آخرالزمان زنان پوشش برهنگی دارند. (یعنی لباسی می پوشند تا برهنه باشند!) علامه مجلسی در توضیح این روایات بسیار به زحمت افتاده اما امروز اگر آشنا به مد های غربی باشید می بینید که چگونه لباسی تولید می کند که (مثلا) برجستگی های بدن نمایان تر باشد.

محکم و متشابه

--------------------------------------------------------------------------------
 سوره آل عمران آیه ?:
اوست که این کتاب را بر تو نازل کرد که بخشى از آن آیات محکم [صریح و روشن‏] است که اساس کتابند و برخى متشابه [و تأویل پذیر] اند، اما کج دلان از این کتاب، متشابهات را که تأویل آن را جز خدا نداند، براى فتنه جویى و به قصد تأویل دنبال مى‏کنند. و آنها که در دانش ریشه دارند گویند: ما بدان ایمان داریم، همه از جانب پروردگار ماست، و جز خردمندان متوجه نمى‏شوند.

کسانی که با علم کردن چند حدیث به تمسخر دین می پردازند باید متوجه این معنا باشند که منظومه معرفتی خودشان چه جایگاهی دارد؟؟!!

آیا خدا را قبول دارند؟؟!! کدام عاقلی می تواند خدا را انکار کند؟؟!!

کدام دین را برگزیده اند؟؟!! آیا در دین آنها چیزی هست که با عقل عادی قابل فهم نباشد؟؟!!

همانطور که قرآن می فرماید: باید مطالب دینی را به دو دسته تقسیم کرد:
محکمات: چیزهایی که هیچ جای تردید و انکاری در آنها نیست (وجود خدا - توحید - نبوت - قرآن و ...)

متشابهات: مطالبی که فهم معنای آنها با دشواری مواجه است.

شما چیزی را که نفهمید چه کار می کنید؟؟!!
آیا با دانسته های خود سعی در موضع گیری در مقابل آن می کنید یا ...

مثلا شما نمی دانید که استاد شما این مساله را درست گفته یا نه و علم به غلط بودن آن هم ندارید چه می کنید؟؟!!
به علمی که فهمیده اید که استاد آن را دارد اعتماد می کنید یا بین استاد خود  و رفتگر محله فرقی نمی گذارید؟؟!!

میزان و نقش عقل در بررسی حدیث چیست؟

--------------------------------------------------------------------------------

عقل در مواجه با مسائل مختلف سه حالت می تواند داشته باشد:
?- رد و انکار (عقل ستیز)
?- پذیرش (عقل پذیر)
?- سکوت (عقل گریز)

بوعلی کلامی دارد که : هر چه به گوشت خورد بگو امکان دارد (فذره فی بقعه الامکان)
بوعلی فیلسوفی است بسیار عقل گرا شنیدن چنین چیزی از او بسیار عجیب می نماید (البته در وهله اول)

این به خاطر آنست که او دریافته انسان خیلی چیزها را انکار میکند صرفا به این دلیل که با آنها مانوس نیست . و خیلی چیزها را قبول می کند صرفا به این دلیل که به آنها عادت کرده است.

استادی حرف بسیار زیبایی زد: شهرت دلیل بسیار قویی است که هر کسی نمی تواند از آن فرار کند (اگر اهل مطالعات فلسفی باشید کتاب از یقین تا یقین دکتر یثربی را حتما بخوانید) ما خیلی مطالب را میپذیریم فقط به دلیل اینکه همه پذیرفته اند یا انکار می کنیم فقط به دلیل اینکه دیگران قبول ندارند. پس شهرت دلیل قویی است.

حال جالب این است که ما همه مطالب خود را عقلی می دانیم با اینکه ممکن دلیل ما عادت و ... باشد.

پس اگر بخواهم خلاصه بگویم : یا عقل می فهمد قبول کنیم
یا عقل میفهمد غلط است = دقت کنیم آیا این صدا واقعا از عقل است بعد رد کنیم
یا اینکه عقل چیزی نمی گوید = پس سکوت کنیم نه قبول و نه انکار!

مثال : اگر ??? سال پیش میگفتند روزی میرسد که از غرب میتوان یک تخم مرغ را در شرق دید همه می گفتند این غلط است و این را نظر عقل خود میدانستند در حالی که صرفا عادت آنها...

آیا مردم باید مستقیم به احادیث مراجعه کنند چون امامان حدیث را برای مردم می گفتند؟؟!!

--------------------------------------------------------------------------------

شاید این سوال در ذهن شما نیز باشد برای جواب به آن باید به چند نکته دقت کرد:

?- احادیث جعلی امری است که اصلا گفته نشده و تشخیص این امر نیاز به اطلاعات خاصی دارد.

?- فهم حدیث نیاز به درک قرینه های موجود در حدیث دارد و با بررسی اجمالی یک حدیث نمی توان آن را فهمید
وجود ناسخ و منسوخ - مقید و مطلق - مجمل و مبین - عام و خاص و  ... در احادیث فهم آنها را محتاج یادگیری مقدماتی می کند.

?- خود احادیث نیز در یک سطح نیستند بعضی احادیث را ائمه به شاگردان باهوش خود گفته اند و بعضی را برای مردم عادی

?- ...