مؤسس مکتب اخباریها و قدیمی ترین شارح و مدافع عقاید ایشان و نخستین مؤلف آن طایفه میرزا محمد امین استرابادی است.
شیخ یوسف بحرانی و سید نعمت الله موسوی شوشتری جزایری از فقها و علمای بزرگ اخباری هستند،
ملامحسن فیض کاشانی و علامه محمد باقر مجلسی را صاحب مشرب اخباری معتدل شمرده اند.
اخباری ها معتقدند کسی غیر از حضرات معصومین(ع) حق رجوع و استفاده و استنباط از آیات قرآن را ندارد، بلکه باید برای فهم قرآن از اخبار امامان (ع) مدد جست و به وسیلة روایات قرآن فهمیده می شود، زیرا روایاتی داریم که تفسیر به رأی را ممنوع کرده اند.
اصولیون در ردّ این حرف می گویند درست است که روایات تفسیر به رأی را منع کرده اند لیکن معنایی که صریح یا ظاهر قرآن به آن دلالت کند و انسان آن را بفهمد، تفسیر به رأی نیست، بلکه تفسیر به رأی این است که قرآن را بر اساس میل و هوای نفس و مغرضانه تفسیر کنی.
اصولیین ادلهَ استنباط و استخراج احکام شرعیه را چهار چیز می دانند: کتاب، سنت، عقل و اجماع می دانند، اخباریین فقط دو دلیل اول را مدرک گرفته اند و می گویند برای فهم اخبار و استنباط احکام، کتاب و سنت کافی است. بلکه عده ای از آنها پا را فراتر گذارده ، عمل کردن به ظواهر کتاب را هم جایز نمی دانند و معتقدند که ظواهر کتاب برای غیرمعصوم حجت نیست بنابراین فقط سنت یعنی اخبار را مناط و مدرک تحصیل احکام شرعی می دانند.
موارد اختلاف اخباری و اصولی
1_ «اصولی» عقل را در ادراک حسن و قبح اشیاء حجت می داند به خلاف اخباری.
2_ «اصولی» ادله احکام دین را در چهار چیز می داند: کتاب، سنت، عقل و اجماع ولی اخباری فقط کتاب و سنت و بعضی از آنها فقط سنت را دلیل می داند.
3_ «اصولی» تقلید ابتدایی از میت را حرام می داند و می گوید اجتهاد او با مرگش زایل شده ولی اخباری تقلید میت را جایز دانسته و می گوید حق با موت و حیات تغییر نمی کند.
4_ «اصولی» اجتهاد را واجب عینی یا کفایی می داند ولی اخباری آن را حرام می داند.
5_ اخباری مدعی است که اخبار کتب چهارگانه یعنی کتاب های، اصول کافی، تهذیب، استبصار و من لایحضره الفقیه قطعی الصدور است یعنی همه آنها بدون استثناء از معصوم صادر شده است بنابراین احتیاج به علم رجال نداریم ولی اصولی احتیاج به علم رجال را جایز می داند (و می گوید همه اخبار این کتب قطعی الصدور نیست)
6- اصل اباحه در نزد اصولی حجت است ولی اخباری حجت نمی داند.
7_ اخباری خبر واحد را به علت اینکه مفید قطع و یقین نیست حجت نمی داند.
8_ اخباری می گوید که شخص مکلف به مجرد استماع آیه ای یا حدیثی به ادعای اینکه منظور را فهمیده ام، می تواند به آن عمل کند.
9_ اخباری عمل به ظن را در موضوعات جایز می داند نه در خود احکام و ماهیات عبادات
یک چیز که باعث رشد و نفوذ طرز فکر اخباری در میان مردم عوام شد آن جنبة حق به جانب عوام پسندی است که دارد، زیرا صورت حرف این است که میگویند: ما از خودمان حرفی نداریم، اهل تعبد و تسلیم هستیم، ما جز قال باقر(ع) و قال صادق(ع) سخنی نداریم از خودمان حرف نمیزنیم، حرف معصوم را میگوییم.
شیخ انصاری که از علمای اصولی است در فرائدالاصول مبحث «برائت و احتیاط» از سید نعمت الله جزایری که مسلک اخباری دارد نقل می‌کند که : آیا هیچ عاقلی احتمال میدهد که در روز قیامت یک بندهای از بندگان خدا را ( یعنی یک اخباری را ) بیاورند و از او بپرسند تو چگونه عمل میکردی و او بگوید به فرمایش معصومین عمل میکردم و هر جا که کلام معصوم نبود احتیاط میکردم آنوقت یک همچو آدمی را ببرند به جهنم و از آن طرف یک آدم لاقید و بی اعتنا به سخن معصوم (یعنی یک نفر اصولی و پیرو مسلک اجتهاد) را که هر حدیثی را به یک بهانه طرد می‌کند ببرند بهشت!! حاشا و کلّا.
جوابی که اصولیین میدهند این است که این گونه تعبد و تسلیمها، تسلیم به قول معصوم نیست، تسلیم به جهالت است. اگر واقعاً محرز بشود که معصوم سخنی گفته ما هم تسلیم هستیم ولی شما میخواهید جاهلانه به هر چه میشنوید تسلیم شوید.
مصطفی (پاسخگوی دینی) ::: دوشنبه 88/8/18::: ساعت 11:52 صبح
